Hoe mensen door de geschiedenis heen alcohol als medicijn hebben gebruikt

 

Alcohol drinken voor de gezondheid is een praktijk die door de geschiedenis heen galmt, helemaal terug tot de oudheid. En hoewel het tegenwoordig een symbolisch, gebruikelijk gebaar is, was er een tijd waarin alcohol werd gebruikt om de gezondheid te bevorderen en zelfs kwalen te genezen. Egyptische en Romeinse beschavingen lieten geneeskrachtige kruiden trekken in hun wijn, en water werd vaak met alcohol doordrenkt om schadelijke bacteriën te doden. 

Natuurlijk stelt moderne technologie ons in staat om ons water te zuiveren zonder een hele dag aangeschoten te zijn, een verbetering die ons heeft geholpen de gevaren van alcohol te vermijden. Maar dat is niet altijd zo geweest. De oude geschiedenis laat zien dat artsen, filosofen en schrijvers vaak zwoeren bij op alcohol gebaseerde elixers om bepaalde aandoeningen te genezen.

Dit is een geschiedenis van hoe alcohol door de eeuwen heen als medicijn is gebruikt en hoe onze perceptie ervan is geëvolueerd naarmate we alcohol en onze gezondheid beter zijn gaan begrijpen. Tegenwoordig weten we dat matiging de sleutel is. Laten we kijken hoe we hier zijn gekomen.

Alcohol als medicijn: een geschiedenis

De mouw van Hippocrates

Hippocrates had een beroemd recept om darmwormen te genezen. Bekend als Hippocraticum Vinum, liet hij kaneel, gember en andere lokale kruiden trekken in vermout. Dit elixer werd gebruikt om het spijsverteringssysteem te ondersteunen en de maag te kalmeren. Maar kruiden in wijn laten trekken is niet uniek voor Hippocrates; het werd overal ter wereld gedaan. De naam van Hippocrates’ speciale brouwsel verwijst eigenlijk niet naar het unieke recept, maar naar het apparaat dat hij gebruikte om de kruiden te zeven: de mouw van Hippocrates.

Vandaag de dag wordt gember nog steeds gebruikt om de spijsvertering te bevorderen. Wetenschappelijk bewijs toont aan dat gember helpt de spijsvertering te stimuleren en de speekselproductie te verhogen. Sommige studies suggereren zelfs dat het misselijkheid tijdens de zwangerschap kan verminderen.

Maar wijn? Niet echt meer.

Medische alcohol in Engeland

Engeland gebruikte alcohol bij uitstek als medicijn. In 1683 maakte Robert Bacon, een Engelse filosoof en schrijver die zich richtte op alchemie en geneeskunde, een beroemde opmerking over wijn. Hij volgde dit echter met een waarschuwing. Hij zei dat wijn “de maag kan behouden, de natuurlijke hitte kan versterken, de spijsvertering kan helpen, het lichaam kan beschermen tegen bederf, en het voedsel kan omzetten in puur bloed.” Dat is een lovende recensie van wijn.

Maar zelfs in de 17e eeuw erkende Bacon dat matiging essentieel was. Als je overdrijft, loop je risico. Hij zei: “want het verduistert het verstand, tast de hersenen aan” en verwees zelfs naar beven als een ongewenst bijeffect van overmatig drinken.

De uitvinding van gin

Gin werd oorspronkelijk gemaakt als medicijn. In de 16e eeuw begonnen de Nederlanders met het maken van wat zij genever noemden, een op moutwijn gebaseerde drank. Ze voegden jeneverbes toe om de medicinale smaak wat aangenamer te maken.

De medicinale eigenschappen van jeneverbes waren geen geheim. De Griekse arts Pedanius Dioscorides documenteerde al in 70 na Christus het gebruik van met wijn doordrenkte jeneverbessen. Italiaanse monniken waren ook bekend met het infuseren van jeneverbes in wijn. Over de hele wereld werd het gebruikt om koorts en verschillende ziekten te behandelen.

Tegenwoordig is gin een recreatieve drank, bekend om zijn klassieke jeneverbesaroma’s. Veel gins bevatten een breed scala aan botanicals en kruiden.

Absint

Absint, net als gin, heeft zijn oorsprong in de geneeskunde. In 1792 creëerde een Franse arts die in Zwitserland woonde absint om als medicijn te verkopen. Men geloofde dat het effectief was tegen epilepsie, jicht, hoofdpijn, nierstenen, kolieken en zelfs darmparasieten zoals rondwormen. Het belangrijkste ingrediënt van absint is alsem, een geneeskrachtig kruid dat in de Griekse en Egyptische beschaving werd gebruikt tegen menstruatiekrampen en koorts.

Maar er zit een addertje onder het gras: alsem is ook verantwoordelijk voor de hallucinogene effecten bij overmatig gebruik. Deze visioenen zijn te danken aan een stof genaamd thujon, en vanwege deze eigenschap werd alsem ook gezien als geestverruimend. Misschien is dat waarom absint nog steeds ritueel wordt geconsumeerd. Een speciaal geperforeerd lepeltje met een suikerklontje wordt boven het glas geplaatst. De absint wordt er langzaam overheen gegoten, waardoor de suiker oplost.

Volgens de legende zou absint de geestelijke gezondheid van zowel Van Gogh als Ernest Hemingway hebben aangetast, dus we raden het niet als medicijn aan.

Plague Away

De pest was verschrikkelijk om mee te maken. Geneeskunde kon het niet bijhouden, maar veel artsen vonden manieren om de pijn te verlichten van degenen die leden. Een alcoholisch drankje dat ook morfine bevatte, werd gebruikt om de pijn te verzachten.

“Pestwater” werd de naam van de met kruiden doordrenkte alcoholische dranken die middeleeuwse artsen aanraadden ter afwering van de pest. Men geloofde dat de pest werd veroorzaakt door “miasma”, oftewel stinkende lucht. De kruiden, geweekt in alcohol, zouden dit evenwicht herstellen.

De kruiden varieerden sterk: van alsem tot bijvoet, walnoten en jeneverbes. Sommige van deze kruiden blijken echter schadelijke effecten te hebben. Zo werd pestwater soms gemaakt met polei, een kruid dat leverschade veroorzaakt.

Fernet tegen cholera

Bernardino Branca was een autodidactisch kruidkundige uit Milaan die Fernet Branca, een amaro, aanraadde tegen een uitbraak van Aziatische cholera. Fernet werd aangeprezen als geneesmiddel tegen cholera en menstruatiepijn. Na het einde van de drooglegging in de VS werd het verkocht in apotheken als medicinaal product.

Tegenwoordig weten we dat daar geen wetenschappelijk bewijs voor is. Maar we drinken het nog steeds voor zijn bittere, aromatische profiel. De kruiden die worden gebruikt in Fernet zijn onder meer Chinese rabarber, engelwortel en zelfs chocolade. Maar het recept blijft een van de best bewaarde geheimen in de industrie, van generatie op generatie doorgegeven.

Slangewijn

Je kunt slangewijn nog steeds vinden op straat in Taiwan; de voordelen ervan komen voort uit de traditionele Chinese geneeskunde. Het elixer werd al in de Westelijke Zhou-dynastie in China gemaakt door hele slangen te infuseren in rijstwijn of graanalcohol.

De wijn werd beschouwd als versterkend en had allerlei spirituele en fysieke geneeskrachtige eigenschappen. Bijziendheid, haaruitval en libido werden allemaal behandeld met slangewijn, en men geloofde dat de essentie van de slang spirituele voordelen bood.

Interessant is dat de slangengif-eiwitten meestal onwerkzaam worden tijdens het infuseren, dus het is vrijwel altijd veilig om te drinken. Bijna altijd, dus wees voorzichtig.

Recepten tijdens de drooglegging

Tijdens de drooglegging was er één manier om legaal aan alcohol te komen: een arts kon je een recept voor whisky of brandewijn voorschrijven. Het was toegestaan om kanker, indigestie, depressie en vele andere aandoeningen met alcohol te behandelen.

Ongeveer 15.000 artsen vroegen een vergunning aan om alcohol voor te schrijven. Velen van hen maakten van hun vergunning een winstgevend bedrijf en werden de poortwachters van gewilde drank tussen 1920 en 1933.

Of het nu echt als medicijn werd gebruikt of niet, de overheid erkende door artsen goedgekeurde consumptie.

Hoe alcohol recreatief werd.

Het feest moest ooit eindigen. Ontwikkelingen in de wetenschappelijke geneeskunde in de 20e eeuw leidden tot een culturele verschuiving in hoe we alcohol zagen. In 1916 werden whisky en brandewijn uit The Pharmacopeia of the United States of America verwijderd als erkende medicijnen.

In de VS en Europa zorgde de industriële revolutie voor een grotere behoefte aan efficiëntie en minder dronkenschap op de werkvloer. Het was slecht voor de productiviteit en gevaarlijk voor arbeiders om onder invloed te zijn.

Alcohol kreeg een nieuwe reputatie — een van geweld, armoede, criminaliteit en verslaving. Al in 1725 meldde het Royal College of Physicians de gevaarlijke bijwerkingen van alcohol, en in de 19e eeuw begon Groot-Brittannië het gebruik ervan te beperken.

Hoe we alcohol nu zien.

Tegenwoordig hebben we een genuanceerder begrip van wat alcohol met het lichaam en de geest doet. Voor veel mensen kan het leiden tot een gevaarlijke afhankelijkheid. Maar voor wie het met mate gebruikt, is het een volkomen geaccepteerd en veelvoorkomend gebruik.

Toch heeft de wetenschap aangetoond dat alcohol ernstige schade aan het lichaam kan toebrengen, en het is zeker geen duurzame vorm van geneeskunde. Overmatig drinken kan leiden tot hartziekten, leverproblemen, kanker, pancreatitis, een verzwakt immuunsysteem en kan zelfs de hersenfunctie beïnvloeden. Zoals bij alles: matiging is de sleutel.

Op zoek naar iets om bewust van te genieten?Bekijk onze selectie natuurlijke wijnen die biologisch zijn gemaakt, met minimale sulfieten.